KALABALIK YALNIZLIK

Türk Dil Kurumu ve Ankara Üniversitesi’nin birlikte çalıştığı yaklaşık 1 milyon kişinin katıldığı halk oylamasında “Kalabalık Yalnızlık” kavramı 2024 Yılının Kelimesi/Kavramı seçildi. Kalabalık yalnızlığın ne ifade ettiğini tüm yönleriyle anlayabilmek için birçok okuma, araştırma, düşünme seansları yaptım. Son olarak da bizim Yapay Zeka’nın yılın kelimesinden ne anladığını öğrenmek için kısa bir şiir yazmasını istedim. Bakın ne yazdı?..

“…

Kalabalık caddeler, sesler içinde yankı,

İnsan seli akar, ama ruhum sanki boş bir sandal.

Gözler bakar ama görmez, dudaklar güler sahte,

Kalabalıklar içinde kaybolur, yalnız yürek.

Gölge gibi izler beni, sessizliğin soğuk eli,

Bir tebessümle gizlerim içimdeki hüzün selini.

Kalabalıklar içinde yanarım, sessiz çığlık atarım,

Yalnızlığımın sesi yankılanır, kalabalık duvarlar arasında.

…”

Kalabalık Yalnızlık kavramın seçilmesi biraz eleştirilse de kurul tarafından seçilen 7 kavram içinde bana en yakın olanıydı. Oylanan kavramlar: Algoritma, Dijital Yorgunluk, Kalabalık Yalnızlık, Merhamet, Yabancılaşma, Yapay Zeka, Yozlaşma. Diğer kavramların bizim toplumumuz için uygun olmadığını söyleyebilirim. Böylesi acımasız bir dönemde “Merhamet” sözcüğünü önerenin de gerekçesini merak etmiyor değilim. Yılın kelimesini yalnız biz seçmiyoruz. Başka ülkelerde devlet kurumları, üniversiteler, düşünce kuruluşları tarafından önemli kavramlar belirleniyor. İnternette arama motorlarında öne çıkan bazı sözcükler de bu kapsama alınabiliyor. Yaşanan önemli olayları ve toplumsal dinamikleri yansıtan bu kavramların, dilin evrimini ve toplumsal değişimleri güçlü bir biçimde yansıttığını düşünüyorum. Merriam-Webster sözlüğü, ABD’de 2024 için ‘Kutuplaşma’ (Polarization) kavramını belirledi. Her alanda kutuplaşmanın etkilerini görmeyenimiz yoktur. Bence doğru bir seçim bu.  Alman Dil Derneğince 2024 yılının kelimesi olarak ‘Trafik ışığı söndü’ anlamına gelen ‘Ampel-Aus’ kavramı belirlendi. Almanya’daki “Ampel Koalisyonu”nun, yani SPD, Yeşiller ve FDP partilerinden oluşan hükümetin sonlanma ihtimalini ifade ediyor. 2023 yılında ise (Krisenmodus) kavramı öne çıkmıştı. İklim değişikliği, Rusya-Ukrayna savaşı ve enerji krizi, bütçe krizi olayların ortaya çıkması nedeniyle “Kriz Modu” sözcüğü seçilmişti. İngiltere’de Oxford Sözlüğü 2024 için yılın kelimesi olarak ‘Beyin Çürümesi’ (Brain Rot) kavramını seçti. Beyin Çürümesi “Özellikle önemsiz veya zorlayıcı olmadığı düşünülen materyallerin aşırı tüketiminin bir sonucu olarak görülen, bir kişinin zihinsel ya da entelektüel durumunun bozulması” olarak tanımlanıyor.  Bu konuya odaklanmamın asıl nedeni; “yılın kelimesi” olarak seçilen kavramların zamanın ruhunu yansıtan önemli göstergeler olduğunu düşünmemdir. Her toplum, kendi deneyimlerinden ve yaşadığı olaylardan etkilenerek belirli kavramlara vurgu yapıyor. Ama dünyanın küçüldüğüne ve adeta bir köy haline geldiğine vurgu yapan biriyseniz böyle giderse birkaç yıl sonra tüm dünyada yılın kelimesi aynı olacak diyebilirsiniz.  Farklı dönemlerde farklı toplumlarda yılın kelimesi seçilen “…Pandemi, Aşı, 9.11, Okuma Yetisi Eksikliği, Selfi, Emoji, Toksik, Ekonomik Bunalım,..” gibi kavramların sadece birer terim değil, aynı zamanda içinde yaşanılan dönemin aynası ve markası olduğunu düşünüyorum.  Zamanın Ruhu (ZEİTGEİST) kavramını duymuşsunuzdur. Adeta kutsallaştırılıp her yerde büyük harfle yazılan ZEİTGEİST sözcüğü Almancadan tüm dünyaya yayılıp ve benimsendi. İşte bütün bu yılın kelimesini seçme çalışmaları da zamanın ruhunu kavrayabilmek için çok önemli. Anlam arayışının ilk adımı olarak dönemin ruhunu kavramak kadar isim koymak da önemlidir. Çoğu zaman müdahale etme olanağı olmadan durumu tespit eder ve izleriz. Yapacak başka bir şey de yoktur zaten. Sağlıcakla…

ERDAL NAL