Antalya’da da Artemis’e büyük ilgi uyanmış ve onu diğer tanrılardan ayıran yapı geçmişte Kibele kültünün değişerek Artemis kültüne dönüşmesinden kaynaklı olduğu biliniyor. Anadolu’nun özellikle batı bölgesinde önemli yer tutan Artemis, Lidce ‘Artimus’, Likçe ‘Ertemi’ gibi farklı dillerde de karşılık bulmuş. Artemis’in geniş etkisi ve çok yönlü kimliği, onu birçok bölgede saygı duyulan bir figür haline gelmesinde etkin rol oynamış.
KYBELE İLE BENZERLER
Artemis kültü özellikle Anadolu’da yer edinmiş, yerel inançlarla iç içe geçmiş bazı bölgelerde doğa ve bereket tanrıçası Kybele ile benzerlikler göstermiş. İlerleyen süreçlerde birçok kent kendi Artemis’i oluşturmuş. Artemis Eleuthera, Artemis Pergaia ve Artemis Ephesia gibi örnekler, Artemis kültünün değişimine değinilmiş.
‘Kült’ kavramı bir kutsal varlığa yönelik yapılan tapınma pratiklerini ifade ediyor. Eski çağlarda kültler, bir tanrının ya da tanrıçanın belirli bir bölgede nasıl anıldığını, hangi ritüellerle onurlandırıldığını ve ne tür özelliklerle ilişkilendirildiğini gösteriyor.
Anadolu’nun farklı bölgelerinde çeşitli adlarla ve epitetlerle onurlandırılan Artemis’in bazı kentlerde o kentin adıyla anılmıştır. Epitet ise bir tanrı ya da tanrıçanın belirli bir özelliğini ya da tanrıçaya tapınılan yeri vurgulayan sıfat olarak belirtiliyor.
ARTEMİS KÜLTLERİ
Artemis Eletuhera: Myra’daki kültün adıdır ve oradaki özellikleri taşır, Likya’nın ana tanrıçası olma özelliği gösterir.
Artemis Pergaia: Perge’ye özgü bir külttür. Perge kentine özgü olan Perge Artemis’i farklı tasvir edilir.
Artemis Ephesia: Ephesus’taki yoğun şekilde tapınılan Artemis kültü, antik dünyada büyük bir öneme sahip olmuş ve Artemis Tapınağı o dönemde yeni harikadan biri sayılmış.
Artemis Kombike: Gömbe çevresinde yaygın olan bir kült olarak biliniyor. Yazıtlardan bilinse de günümüzde görsel ya da maddesel bir formu bulunamamıştır.
KÜLTÜN ÖZELLİKLERİ
Artemis kültünün özellikleri ise şu biçimdedir;
Artemis doğa ile bağlantılıdır. Likya’da doğal kaya üzerine inşa edilmiş tapınakları ve sunakları bulunur.
Bereket ve koruma özelliği ile tarım ve hayvancılıkla uğraşanlar için bir figür olmuştur.
Tapınma yöntemleri ise adak sunakları, kabartma levhaları ile yazıtlar da sıkça anlatılmış. Belli dönemlerde ve şölenlerde adaklar adanmıştır. Genellikle 12 tanrı kabartmasının arasında en büyük olarak resmedilmiştir.
Artemis kültü dini inanışların bir yansımasının yanı sıra inanç kavramlarının yerel ve Yunan inanç kavramlarıyla harmanlandığının göstergesi olmuştur.
UĞUR FİDAN
